Geschiedenis

De Nacht van de Kaap heeft haar naam te danken aan de oude bijnaam van Katendrecht: ‘De Kaap’. Tijdens het festival wordt een beeld geschetst van de geschiedenis van het schiereiland, toen het nog een rosse buurt en zeemanskwartier was…

Haven met beruchte volksbuurt

In 1895 behoorde Katendrecht tot de deelgemeente Charlois, die destijds werd geannexeerd om ruimte te maken voor de uitbreiding van de Rotterdamse haven. Voor de bouw van de Rotterdamse haven onderging Katendrecht een grote transformatie!

In 1911 werd de nieuwe haven voltooid en brak een nieuw tijdperk voor het schiereiland aan. Het gebied bestond nu voornamelijk uit goedkope arbeiderswoningen, silo’s, spoorterrein, zeemanskroegen en boardinghuizen (huizen waar aangemeerde zeemannen tijdelijk verbleven). Door de nieuwe havenfunctie van het gebied en het volk dat deze nieuwbouw aantrok, veranderde het gebied in een beruchte volksbuurt.

Vrijstaat voor vertier

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Kaap misschien wel de enige plek in Rotterdam waar Duitse soldaten niet de dienst uitmaakten. Katendrecht was een ‘veilige haven’ voor alle Rotterdammers en niet-Rotterdammers. Niet voor niets werd op het schiereiland dagelijks genoten van swingende jazzmuziek en bood de Kaap onderdak aan vele onderduikers.

Ook na de oorlog bleef Katendrecht de plek om het Rotterdamse uitgaansleven te beleven. Het was het enige stukje Rotterdam dat nog overeind stond, de horeca en detailhandel bloeiden op en prostitutie vierde hoogtij. Katendrecht werd een ontmoetingsplaats voor bewoners, zeebonken, studenten en ‘stappers’ uit de stad. Op het eiland was tot diep in de nacht vertier en het internationale karakter van de grote vaart bracht muziek van over de hele wereld naar het schiereiland.

Theater Walhalla

In de jaren ’80 verloor Katendrecht haar functie als havengebied en werd er, onder druk van de bewoners, een verbod op prostitutie doorgevoerd. Deze maatregel sorteerde echter niet het beoogde effect. Het schiereiland transformeerde van een bruisend uitgaanscentrum naar een achterstandswijk, die je in de avonduren maar beter kon vermijden. Op het Stadhuis kwam men tot de conclusie dat het zo niet langer kon en werd besloten een integrale aanpak op Katendrecht los te laten, met als inzet de wijk te transformeren naar een bijzonder en gevarieerd woonmilieu met een evenwichtige bevolkingssamenstelling en een verdubbeling van het aantal bewoners. Het specifieke havenkarakter en de bijzondere geschiedenis van Katendrecht vormden de basis van de gebiedstransformatie. De rauwe randjes van het gebied en het roemruchte verleden als zeemanskwartier en rosse buurt werden niet weggemoffeld, maar omarmd als onderscheidende factor. Door middel van de campagne ‘Kun jij de Kaap aan?’ daagde de gemeente eigenzinnige bewoners en ondernemers uit om zich in de wijk te vestigen

Cultureel ondernemers Rachèl van Olm en Harry-Jan Bus voldeden in alle opzichten aan de doelgroep die de campagne wenste te bereiken: eigenzinnig, creatief, ondernemend en met een gezonde dosis lef. Van Olm en Bus lieten zich niet afschrikken door de problemen waar Katendrecht mee kampte, maar zagen juist kansen: een pittoresk wijkje, ingeklemd tussen binnenhavens en de tot wasdom komende Kop van Zuid, met een roemruchte geschiedenis die iedereen kent. Gemotiveerd door adviezen als ‘wacht niet, doe het nu,’ en ‘als je het doet, dan op Katendrecht’, besloten zij de handen uit de mouwen te steken en hun droom na te jagen; het openen van een intiem, laagdrempelig en verfrissend wijktheater, vernoemd naar een iconische Katendrechtse uitgaansgelegenheid van weleer: Theater Walhalla.

JMR Produkties

In september 2008 opende Theater Walhalla aan de Sumatraweg op Katendrecht haar deuren. Het karakteristieke theater bleek een groot succes en is in 2014 uitgebreid met een tweede locatie aan het Deliplein: Kantine Walhalla. Het opzetten van een wijktheater was echter niet het enige plan waarmee Bus en Van Olm het culturele leven van Katendrecht nieuw leven in wilden blazen. Het organiseren middelgroot, jaarlijks terugkerend, festival zou een ideaal platform bieden om de in de vergetelheid geraakte wijk bij een groot publiek onder de aandacht te brengen, zo redeneerde het ondernemersduo.

Maar een groot publieksfestival organiseren, hoe doe je dat eigenlijk? Het antwoord op die vraag vonden Bus en Van Olm een eiland verder, op het Noordereiland welteverstaan. Daar bevond zich het kantoor van JMR Produkties, die met de organisatie van gewaardeerde publieksevenementen, zoals de Danceparade, het Metropolisfestival en Camping Rotterdam, zich reeds tot een van de meest ervaren festivalorganisatoren van Rotterdam mocht rekenen. In januari 2009 leidden gesprekken tussen JMR en Bus en Van Olm tot een samenwerkingsverband, dat zich het best laat omschrijven als een culturele kruisbestuiving waarin de ideeën van Bus en Van Olm en de festivalervaring van JMR produkties kristalliseerde in een nieuw festivalconcept: De Nacht van de Kaap.

De Nacht van de Kaap

Nadat de plannen waren uitgewerkt, was het tijd om het concept aan de Gemeente Rotterdam voor te leggen. Onder de noemer ‘De Nacht van de Kaap’ zal het oude imago van rosse buurt en zeemanskwartier voor een avond en nacht tot leven worden gebracht, door middel van een gevarieerd en ietwat ondeugend programma vol theater en muziek. De sfeer die het festival wilde uitstralen, sloot daarmee naadloos aan op de door de gemeente geïnitieerde campagne ‘Kun jij de Kaap aan.’ Bovendien zou het festival gedurende de Wereldhavendagen plaatsvinden, waardoor het evenement een muzikaal en theatraal verlengstuk werd van het oudste en best bezochte festival dat Rotterdam rijk is. De gemeente beschouwt het plan als een waardevolle aanvulling op de Stadvisie 2030 en besluit een vergunning te verlenen om het evenement te organiseren. De geboorte Nacht van de Kaap was een feit.

Rotterdam Music Award

Ruim 2500 mensen bezochten op 1 september 2008 de eerste editie van de Nacht van de Kaap. Daar zagen zij hoe de organisatie leegstaande loodsen en bedrijfspanden had getransformeerd in knusse podia waar muzikanten, DJ’s en theatermakers de ene na de andere show opvoerden. Aan de oproep om vooral verkleed naar het festival te komen was massaal gehoor gegeven. Tientallen vrouwelijke bezoekers hadden van de gelegenheid gebruik gemaakt om zich voor één avond als dames van plezier uit te dossen en in Rotterdamse feestwinkels zijn de matrozen- en kapiteinspakken daags voor het festival stijf uitverkocht. Het doorslaande succes van de eerste editie van de Nacht van de Kaap smaakte dan ook naar meer.
En zo geschiedde.

In de 9 edities die volgden, ontwikkelde de Nacht van de Kaap zich tot een volwaardig en iconisch evenement in het Rotterdamse festivallandschap. Bekende Nederlandse artiesten zoals Lee Towers, Joke Bruijs, Gerard Cox, Pierre Cartner, Brigitte Kaandorp, Anita Meyer, Anneke Grönloh, Corry van Gorp en Paul de Leeuw gaven acte de présence, maar ook beginnende, minder bekende artiesten en aanstormende talenten als 45 Acid Babies, de Kraaien, My Baby en DeWolff vonden hun weg naar het festival. Omdat het in het Katendrecht van weleer een komen en gaan was van zeelieden uit alle windstreken, besloot de organisatie dat het festival een sterke internationale component moest hebben. Met dat voornemen in het achterhoofd werden muzikanten en formaties uit talloze landen naar Katendrecht gehaald om het evenement van het gewenste internationale elan te voorzien. De mix waarin nostalgie, vernieuwing en internationalisering elkaar versterken, bleek een gouden greep. Het festival trok dan ook elk jaar meer bezoekers en werd in 2015 verkozen tot beste stadsevenement van Nederland en sleepte in hetzelfde jaar eveneens de Rotterdam Music Award in de wacht.

De verhuizing

De Nacht van de Kaap speelde zich tot 2018 op en rond het Deliplein af en in vele horecagelegenheden die nog de sfeer uitademen van Katendrecht als zeemanskwartier. Dit jaar verhuizen we naar het SS Rotterdam, waar we dansen op het Promenade dek, feesten in balzalen met een ultiem Goldfinger-gehalte en een cocktailtje wegtikken in de bar waar Frank Sinatra ooit in kennelijke toestand zijn sigaren soldaat maakte. Alle bekende podia – De Ode, Het Grootste Danspaleis van Nederland, De Promenade – verhuizen mee naar de nieuwe locatie. Never change a winning team, tenslotte. Maar er staat meer op het programma. Naast het schip verrijst een speeltuin voor volwassenen waar je u tegen zegt, met Kaapse kroegen, charmante cafeetjes en ondeugende nachtclubs. Dit alles in de stijl van het SS Rotterdam.

Het gezelligste festival van de stad

De Nacht van de Kaap heeft zichzelf in de loop der jaren bewezen als een onmisbare waarde in het Rotterdamse festivalaanbod. Het evenement wordt dan ook geroemd als een van de gezelligste festivals van de stad. Als geen ander weten organisatie en artiesten het roemruchte verleden van deze prachtige wijk elk jaar voor één nacht tot leven te wekken tijdens de enige echte oer-Rotterdamse Nacht van de Kaap!